Singapur. Utopijna wizja 15-minutowego miasta?

Singapur. Miasto-państwo w Azji Południowo-Wschodniej, które po uzyskaniu niepodległości w 1965 roku rozpoczęło swój intensywny rozwój. Miasto słynące z połączenia nowoczesnych drapaczy chmur i bujnej roślinności jest obecnie uznawane za wzór planowania urbanistycznego i wdrażania innowacji. W jaki sposób niegdyś mała osada handlowa przekształciła się w globalną potęgę, stając się wzorem koncepcji 15-minutowego miasta? Na czym polega fenomen Republiki Singapuru?

Za sprawą działań długoletniego premiera Lee Kuan Yew Singapur w 1965 roku wszedł w fazę trwającego do dziś dynamicznego rozwoju. Premier położył szczególny nacisk na równość obywateli niezależnie od rasy czy religii, funkcjonowanie wolnego rynku oraz niskie podatki umożliwiające napływ zagranicznego kapitału. Aby ułatwić komunikację z resztą świata, angielski został głównym językiem, którym posługują się singapurczycy¹. Singapur co roku odwiedzają rzesze turystów, a do portu wpływają luksusowe statki wycieczkowe. Port w Singapurze jest dziś drugim co do wielkości portem przeładunkowym świata².

Przeciwnicy ustroju tego państwa zwracają uwagę na autorytaryzm władzy, jedynie teoretyczną równość oraz wciąż obowiązującą karę śmierci za posiadanie niewielkiej ilości narkotyków. W kraju obowiązuje domniemanie sprzedaży – na podejrzanym ciąży odpowiedzialność za udowodnienie, że jest jedynie posiadaczem danej substancji. W 2024 roku Singapur zajął 126 miejsce w rankingu wolności prasy opracowanym przez międzynarodową organizację Reporterzy bez Granic na podstawie danych zebranych w 180 krajach³.

Zwolennicy Singapuru iluzję władzy demokratycznej w kraju określają jako „życzliwe rządy autorytarne”⁴. Zatem jak przedstawia się codzienna rzeczywistość Singapurczyków? Przyjrzyjmy się, w jaki sposób to niewiele większe od Warszawy miasto-państwo realizuje koncepcję smart city.

Transport publiczny w Singapurze uznawany jest za jeden z najbardziej efektywnych i wydajnych na świecie⁵. Liczne linie metra i linie autobusowe, a także kolej jednoszynowa Monorail zapewniają łatwy dostęp do każdej części miasta. W Singapurze działa również aplikacja mobilna Grab, oferująca usługi transportowe, która sposobem działania przypomina popularnego Ubera. Przemyślany i przystępny cenowo system transportu wydaje się zgodny z polityką kraju dotyczącą posiadania samochodów. Widząc osobę będącą właścicielem samochodu, można bezpiecznie założyć, że jest ona dobrze sytuowana i posiada znaczący majątek. Dlaczego? System opłat samochodowych w Singapurze został wprowadzony w celu ograniczenia liczby pojazdów na drogach oraz zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza⁶. W wyniku wprowadzenia obowiązku wykupienia Certificate of Entitlement (COE), wymaganego do posiadania samochodu, całkowita koszt zakupu auta stał się kilkukrotnie wyższy. To sprawia, że tylko osoby z odpowiednim dochodem mogą pozwolić sobie na zakup samochodu. Certyfikat daje prawo do użytkowania pojazdu przez 10 lat, a po upływie tego czasu właściciel może zdecydować się na odnowienie certyfikatu lub zezłomowanie auta, odzyskując część podatku od rejestracji, a im młodszy złomowany pojazd, tym większy zwrot podatku. Koszt certyfikatu zależny jest od wielkości, typu i wieku pojazdu, a także pojemności silnika – stawki przekraczają 100 tysięcy dolarów singapurskich⁷, czyli obecnie ponad 300 tysięcy złotych (dane na grudzień 2024 roku). Choć złomowanie zaledwie kilkuletnich pojazdów nie jest powszechnie spotykaną praktyką w innych kraja, w Singapurze taka polityka pozwoliła na ograniczenie powstawania zatorów i emisji zanieczyszczeń.

Singapurski rynek nieruchomości jest w znaczącym stopniu kształtowany przez Housing Development Board (HDB), spółkę państwową odpowiedzialną za budowę mieszkań publicznych w przystępnych cenach. Polityka mieszkaniowa Singapuru przypomina tę dotyczącą samochodów. Mieszkań wybudowanych przez HDB nie można posiadać na zawsze, kupuje się jedynie prawo do ich użytkowania przez 99 lat. W kraju dba się również o to, aby na osiedlach zachowana była różnorodność ras, a procent mieszkańców danej rasy odpowiadał procentowi wszystkich przedstawicieli tej rasy w społeczeństwie.

Jednak przystępne cenowo mieszkania dostępne są tylko dla Singapurczyków. Obcokrajowcy, którzy chcą zamieszkać w Singapurze, muszą zapłacić dodatkowy podatek w wysokości 60% wartości mieszkania. W ten sposób rząd ogranicza napływ nowych mieszkańców. Czuwa także nad tym, aby w za małych mieszkaniach nie mieszkało zbyt wiele osób.
Blisko 80% mieszkańców mieszka w lokalach wybudowanych przez HDB⁸. Reszta zamieszkuje nieruchomości oferowane przez prywatnych deweloperów, które również podlegają ograniczeniom dotyczącym własności. Regulacje te mają na celu zapewnienie racjonalnego wykorzystania gruntów i kontrolę nad rozwojem miejskim.

Osiedla wysokich, nowoczesnych budynków są zamknięte i monitorowane, zapewniając mieszkańcom komfort i bezpieczeństwo. Nierzadko przy wjeździe znajduje się tablica informująca o liczbie wolnych miejsc parkingowych w czasie rzeczywistym⁹. Jednak osiedla HDB nie przypominają typowych blokowisk. W Singapurze szczególną wagę przykłada się do włączania zieleni w zabudowę miejską. Każde osiedle jest starannie zaprojektowane, aby oferować mieszkańcom dostęp do parków, ogrodów i zielonych przestrzeni, tworząc harmonijne i przyjazne środowisko. Mieszkańcy mogą nawet wynająć małe monitorowane ogródki, aby uprawiać w nich warzywa i owoce, co dodatkowo promuje zrównoważony styl życia¹⁰.

To malutkie, znajdujące się pomiędzy Malezją i Indonezją państwo stanowi znakomity przykład realizacji koncepcji 15-minute city. Idea 15-minutowego miasta zakłada, że mieszkańcy powinni mieć dostęp do wszystkich niezbędnych usług i udogodnień w odległości krótkiego spaceru od swojego miejsca zamieszkania. Na każdym osiedlu znajdują się szkoły, przychodnie zdrowia oraz inne ważne instytucje, takie jak urzędy czy placówki rekreacyjne. Dzięki temu wszelkie potrzeby zdrowotne i administracyjne można zrealizować bez konieczności odbycia czasochłonnej podróży. Jest to szczególnie istotne z perspektywy dążeń do zrównoważonego rozwoju i redukcji emisji związanych z transportem. Hawker centers to kolejne kluczowe udogodnienie, które można znaleźć w większości osiedli, oferujące tanie i smaczne jedzenie. Te miejsca są nie tylko kulinarną atrakcją, ale również społecznym centrum, gdzie mieszkańcy mogą się spotykać i integrować. W Singapurze powszechne jest pozostawianie rzeczy na stole, aby zarezerwować miejsce, co świadczy o wysokim poziomie bezpieczeństwa i zaufania w społeczeństwie¹¹. Singapur cechuje się doskonałą organizacją, brakiem chaosu, przystrzyżonymi trawnikami oraz dostępem do pitnej wody z kranu. Dzięki takiej organizacji przestrzeni miasto udowadnia, że można stworzyć aglomerację, w której życie jest wygodne, zrównoważone i bezpieczne dla wszystkich mieszkańców.

W Singapurze wiele działań i inicjatyw jest podejmowanych z myślą o dobru obywateli, co czyni miasto jednym z najbezpieczniejszych i najlepiej zorganizowanych miejsc na świecie. Niemniej jednak ten utopijny obraz nie jest pozbawiony ograniczeń. Aby utrzymać wysoki standard życia oraz bezpieczeństwo, wprowadzono szereg surowych regulacji i zakazów.
Codzienne życie mieszkańców jest ściśle regulowane przepisami, które obejmują m.in. zakaz karmienia gołębi czy sprzedaży gumy do żucia¹². Rygorystyczne zasady dotyczą zachowań publicznych. Zabronione jest publiczne okazywanie uczuć, przytulanie lub całowanie. Wysokim karom finansowym podlega także zaśmiecanie, które w niektórych przypadkach może skutkować nawet karą więzienia. Niespuszczenie wody w publicznej toalecie również wiąże się z nałożeniem grzywny. W godzinach od 22:30 do 7:00 niemożliwy jest zakup alkoholu w sklepie¹³.

Rząd Singapuru argumentuje, że zasady te mają na celu utrzymanie czystości i porządku, co z kolei przyczynia się do podniesienia komfortu i jakości życia mieszkańców. Choć może to wydawać się nadmiernym ograniczeniem wolności, znaczna część mieszkańców docenia efektywność tych przepisów. Wysoki poziom bezpieczeństwa, brak wandalizmu oraz schludne przestrzenie publiczne są rezultatem ścisłego przestrzegania zasad, które zapewniają, że Singapur pozostaje przykładem dobrze zorganizowanego i zrównoważonego miasta.
Singapur wyróżnia się wysokim poziomem wykształcenia, a państwo dokłada starań, aby każda kultura była szanowana. Święta państwowe są obchodzone dla każdej religii, a efektywny system emerytalny, działający od 60 lat, zapewnia wsparcie na starość. Składki odprowadzane są na trzy konta: mieszkaniowe, oszczędnościowe i medyczne, a ich rozkład zmienia się wraz z upływem czasu – początkowo większa część trafia na konto mieszkaniowe, a po 55 roku życia zgromadzone środki są przenoszone na konta zdrowotne i emerytalne¹⁴.

Wiele z rozwiązań stosowanych w Singapurze znajduje swoich przeciwników. Brak wolności prasy, ograniczona wolność mieszkańców i wciąż stosowana kara śmierci to najczęstsze przykłady podawane przez adwersarzy partii rządzącej. Na drugim biegunie znajdują się ci wskazujący na umiejętne zarządzanie, jeden z najlepszych systemów opieki zdrowotnej i emerytalnej, a także na przodownictwo w światowych wskaźnikach postępu technologicznego – w 2024 roku Singapur znalazł się na czwartym miejscu Globalnego Rankingu Innowacyjności¹⁵.

Trudno oceniać przedstawione regulacje, patrząc na nie jedynie przez pryzmat własnych wartości. Dla osób innej narodowości i innej kultury rezygnacja z części swojej wolności w zamian za gwarancję bezpieczeństwa i dostatniego życia może stanowić akceptowalny kompromis. Różne społeczeństwa cechują różne priorytety i potrzeby, co znajduje odzwierciedlenie w ich podejściu do polityki.

Wątpliwości nie ulega jednak fakt, że zamiarem polityki prowadzonej w tym maleńkim kraju jest sprawienie, żeby singapurczycy żyli jak najdłużej. Ich dobrostan stawiany jest na pierwszym miejscu, choć stosowane w tym celu metody można kwestionować. Nie powinniśmy wobec tego przez nasze europocentryczne spojrzenie klasyfikować Singapuru jako biały lub czarny – utopię lub dystopię. Powinniśmy raczej zastanowić się, jakie rozwiązania możemy przyjąć od azjatyckiego państwa-miasta, aby Europa stała się bardziej zrównoważona, zielona i bezpieczna.

¹ BezPlanu. (2024). Blaski i cienie Singapuru [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=tc8wc5AL3oI
² ShipHub. (2022). Top 50 portów kontenerowych 2022. https://www.shiphub.pl/top-50-portow-kontenerowych-2022/#:~:text=2.,ponad%20120%20krajach%20i%20regionach. [dostęp: 16.12.2024]
³ Reporters Without Borders. (2024). 2024 World Press Freedom Index – journalism under political pressure. https://rsf.org/en/2024-world-press-freedom-index-journalism-under-political-pressure. [dostęp: 16.12.2024]
⁴ BezPlanu, op. cit.
⁵ The ET Story. (n.d.). Jak poruszać się po Singapurze komunikacją publiczną. https://theetstory.blog/jak-poruszac-sie‑po-singapurze‑komunikacja-publiczna/#:~:text=Po%20Singapurze%20mo%C5%BCna%20si%C4%99%20porusza%C4%87,celu%20szczeg%C3%B3lnie%20polecam%20autobusy%20dwupoziomowe. [dostęp: 17.12.2024]
⁶ Derewienko, E. (2023). Opłata za prawo do posiadania samochodu? W Polsce by nie przeszła, a w Singapurze płacą krocie. https://300gospodarka.pl/news/oplata-za-prawo-do-posiadania-samochodu-w-polsce‑by-nie‑przeszlo-a-w-singapurze‑placa-krocie#goog_rewarded. [dostęp: 17.12.2024]
⁷ Czarnecki, M. (2023). Chcesz mieć w Singapurze samochód? Zapłać pół miliona za certyfikat. https://wyborcza.pl/7,75399,30266086,chcesz-miec-w-singapurze‑samochod-zaplac-pol-miliona-za-certyfikat.html. [dostęp: 17.12.2024]
⁸ Lim, A. (2024). 13+ Housing & Household Statistics in Singapore (2024). https://smartwealth.sg/housing-household-statistics-singapore/. [dostęp 17.12.2024]
⁹ BezPlanu, op. cit.
¹⁰ Ibidem.
¹¹ Ibidem.
¹² Finnerty, J. (2023). 12 Unique Laws in Singapore You Should Know Before You Visit. https://www.silverdoor.com/blog/12-unique‑laws-in-singapore‑you-should-know-before‑you-visit-/. [dostęp: 18.12.2024]
¹³ EHL Insights. (2023). 18 Rules to Live by in Singapore: Dos and Don'ts of the Fine City. https://hospitalityinsights.ehl.edu/singapore‑rules. [dostęp: 18.12.2024]
¹⁴ Kiermacz, W. (2018). Singapurski system emerytalny – zaskakująco pomysłowy. https://www.analizy.pl/blog-wojciecha-kiermacza/22810/singapurski-system-emerytalny-zaskakujaco-pomyslowy. [dostęp: 18.12.2024]
¹⁵ World Intellectual Property Organization (WIPO). (2024). Global Innovation Index 2024 (S. Dutta, B. Lanvin, L. Rivera León, & S. Wunsch-Vincent, Eds.; 17th ed.). World Intellectual Property Organization. https://www.wipo.int/web-publications/global-innovation-index-2024/en/. [dostęp: 12.12.2024]

sustainability podcast

Miasta 15-minutowe. Przykłady na świecie

Masz dość długich dojazdów do pracy, korków i niekontrolowanego rozwoju miast? Wyobraź sobie miasto, w którym wszystko, czego potrzebujesz, znajduje się w odległości krótkiego spaceru lub przejażdżki rowerem. Dołącz do nas w globalnej podróży, podczas której odkryjemy, jak miasta takie jak Paryż, Barcelona i inne wdrażają rewolucyjną koncepcję projektowania miast, która stawia na pierwszym miejscu wygodę, zrównoważony rozwój i jakość życia. Przeczytaj artykuł na temat 15-minutowego miasta i dowiedz się, jak zmienia ono miejski styl życia!

Czytaj dalej

digitization smart city

Zalety cyfryzacji miast. Smart city w liczbach

Chociaż świat już od dłuższego czasu z powodzeniem funkcjonuje w powszechnej świadomości jako globalna wioska, to rozwój najnowszych technologii wciąż stawia społeczeństwo przed wyzwaniem adaptacji do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. Koncepcja inteligentnych miast, napędzana cyfryzacją, jest obietnicą zrewolucjonizowania życia w miastach – od zmniejszenia emisji dwutlenku węgla po poprawę jakości życia. Sprawdź, czy liczby mówią same za siebie.

Czytaj dalej

Singapur. Utopijna wizja 15-minutowego miasta?

Singapur – miasto przyszłości

Transport i mobilność w Singapurze

Rynek nieruchomości: nowoczesność i przystępność

15-minute city. Implementacja koncepcji w Singapurze

Przykład utopii czy dystopii? Ograniczenia dla mieszkańców

Zobacz więcej podobnych postów

Miasta 15-minutowe. Przykłady na świecie

Zalety cyfryzacji miast. Smart city w liczbach